Khi nào nên thay thế lọc thô, lọc tinh trong hệ thống HVAC?

1. Vai trò của lọc thô và lọc tinh trong hệ thống HVAC

Trong hệ thống HVAC của phòng sạch, lọc khí đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát chất lượng không khí, duy trì điều kiện môi trường đạt chuẩn GMP, ISO 14644 hay HACCP. Hai loại lọc phổ biến nhất là lọc thô (Pre-filter) và lọc tinh (Medium/Final Filter), mỗi loại đảm nhiệm chức năng riêng:

Lọc thô (G2 - G4)

• Chức năng chính: Giữ lại các hạt bụi lớn, lông, tóc, sợi vải, côn trùng... ngay từ đầu vào.
• Vai trò bảo vệ: Ngăn không cho các tạp chất lớn làm tắc quạt, dàn lạnh, tăng tuổi thọ cho hệ thống.
• Vị trí lắp đặt: Thường đặt tại đầu gió hồi hoặc tại AHU.

Lọc tinh (F5 - F9)

• Chức năng chính: Giữ lại bụi mịn, phấn hoa, bào tử nấm, vi khuẩn kích thước nhỏ từ 1-5 micron.
• Vai trò chính xác: Đảm bảo chất lượng không khí sạch trước khi đến khu vực sản xuất nhạy cảm.
• Vị trí lắp đặt: Trước HEPA hoặc ngay tại miệng cấp gió nếu không có lọc HEPA.

Ứng dụng cụ thể theo từng ngành

Xem thêm: EN 1822 và ISO 29463 - Các tiêu chuẩn quốc tế cho lọc HEPA chịu nhiệt

2. Các yếu tố ảnh hưởng đến thời gian thay thế lọc HVAC

Không có một con số cố định cho thời gian thay thế lọc thô hay lọc tinh trong hệ thống HVAC. Tuổi thọ của bộ lọc phụ thuộc vào nhiều yếu tố liên quan đến môi trường, thiết bị và yêu cầu sản xuất. Dưới đây là 4 yếu tố chính cần theo dõi:

Mức độ ô nhiễm không khí đầu vào

• Vị trí nhà máy: Gần công trường, đường lớn, khu công nghiệp → nhiều bụi, giảm tuổi thọ lọc.
• Mùa trong năm: Mùa khô, gió mạnh thường gây bụi nhiều hơn → phải thay lọc sớm hơn dự kiến.
• Ngành nghề sản xuất: Một số ngành (dược, điện tử) cần môi trường cực sạch nên lọc phải thay thường xuyên.

Tần suất vận hành hệ thống HVAC

Cấp độ sạch yêu cầu của phòng

• Phòng ISO 5-6 hoặc GMP Class A/B: yêu cầu rất cao về chất lượng không khí → kiểm tra và thay lọc thường xuyên hơn.
• Phòng ISO 7-8 hoặc GMP C/D: thời gian thay lọc có thể giãn cách hơn, miễn kiểm định đạt tiêu chuẩn.

Loại lọc sử dụng

• Lọc thô (G2 - G4): Thường phải thay định kỳ 1-3 tháng.
• Lọc tinh (F5 - F9): Có tuổi thọ từ 4-6 tháng tùy loại và điều kiện vận hành.
• Lọc HEPA (H13 - H14): Không thay theo lịch cứng nhắc mà dựa trên chênh áp và kết quả DOP test.

Lưu ý: Việc sử dụng lọc kém chất lượng hoặc không đúng công suất cũng khiến thời gian thay lọc rút ngắn đáng kể.

Xem thêm: Mua Air Filter cho phòng sạch ở đâu tốt? Gợi ý từ chuyên gia

3. Dấu hiệu nhận biết lọc cần thay thế

Không cần chờ đến lịch thay định kỳ - người vận hành hệ thống HVAC cần kiểm tra thường xuyên các dấu hiệu bất thường dưới đây để thay lọc kịp thời, tránh ảnh hưởng đến toàn bộ phòng sạch.

Xem thêm: HEPA Filter là gì? Nguyên lý hoạt động và ứng dụng trong phòng sạch

4. Chu kỳ thay lọc đề xuất theo tiêu chuẩn ngành

Chu kỳ thay lọc HVAC không chỉ phụ thuộc vào loại lọc, mà còn phải căn cứ vào mức độ sạch cần đạt và tiêu chuẩn kiểm định của từng ngành như GMP, ISO 14644, HACCP... Dưới đây là khuyến nghị thay lọc cụ thể theo từng lĩnh vực:

Xem thêm: Ứng dụng lọc khí trong sản xuất bánh kẹo và đồ ngọt

5. Những rủi ro khi không thay lọc đúng hạn

Việc trì hoãn thay thế lọc khí trong hệ thống HVAC không chỉ gây ảnh hưởng về mặt kỹ thuật, mà còn đe dọa trực tiếp đến chất lượng sản phẩm, chi phí vận hành và tuân thủ tiêu chuẩn. Dưới đây là các hệ lụy phổ biến:

1. Tăng chi phí vận hành không cần thiết

• Khi lọc bị bít bụi, chênh áp tăng cao, hệ thống quạt phải tăng công suất để duy trì lưu lượng gió.
• Dẫn đến tiêu hao điện năng, nhanh hỏng động cơ quạt, AHU quá tải → tăng chi phí bảo trì.

2. Mất kiểm soát môi trường - tăng nguy cơ nhiễm chéo

• Lọc bẩn không còn khả năng giữ bụi, vi sinh → gây ô nhiễm ngược vào phòng sạch.
• Áp suất không ổn định khiến không khí bẩn xâm nhập ngược dòng, nhất là tại airlock, phòng thay đồ.

3. Sai lệch kết quả sản xuất & kiểm nghiệm

• Trong ngành dược phẩm, mỹ phẩm, nếu lọc kém hiệu quả:
• Hạt bụi mịn có thể ảnh hưởng đến độ tinh khiết của sản phẩm.
• Kết quả kiểm tra vi sinh/phân tích định lượng không đạt yêu cầu.
• Nguy cơ trượt đánh giá GMP, sản phẩm bị thu hồi hoặc không được xuất khẩu.

4. Vi phạm tiêu chuẩn - rủi ro audit

• Các tiêu chuẩn như ISO 14644, GMP EU/WHO, HACCP đều yêu cầu có hồ sơ kiểm tra và thay lọc định kỳ.
• Nếu không thay đúng hạn, doanh nghiệp có thể bị đánh giá là “không tuân thủ quy trình HVAC” trong các đợt audit nội bộ hoặc audit từ khách hàng quốc tế.

Xem thêm: Quy trình kiểm định phòng sạch: Đảm bảo hiệu quả và an toàn

6. Gợi ý lịch kiểm tra & bảo trì lọc HVAC

Để đảm bảo lọc khí luôn hoạt động hiệu quả và đạt tiêu chuẩn GMP/ISO, doanh nghiệp cần xây dựng lịch kiểm tra - bảo trì định kỳ, kết hợp giám sát liên tục bằng công cụ tự động và hồ sơ lưu trữ minh bạch.

1. Lập checklist kiểm tra định kỳ

Nên thực hiện kiểm tra hàng tuần hoặc hàng tháng tùy khu vực:

2. Gắn cảm biến chênh áp tự động cảnh báo

• Sử dụng cảm biến chênh áp kỹ thuật số hoặc đồng hồ 2 kim tại từng cấp lọc.
• Tích hợp cảnh báo khi:
• Chênh áp vượt ngưỡng cài đặt
• Lọc tắc gây tụt lưu lượng gió

Thiết bị gợi ý:

• Magnehelic gauge Dwyer: đo chênh áp chính xác, độ bền cao.
• Delta P Sensor Honeywell: cảm biến điện tử, kết nối BMS/PLC.
• Bộ hiển thị LED cảnh báo từ xa: gắn tại phòng điều khiển.

3. Tạo hồ sơ theo dõi & truy xuất bộ lọc

Đặc biệt trong ngành dược và điện tử - hồ sơ bảo trì cần lưu trữ đầy đủ:

7. Câu hỏi thường gặp

1. Bao lâu thì nên thay lọc G4?

→ Thời gian thay lọc G4 (lọc thô) trung bình từ 1 đến 3 tháng, tùy thuộc vào:

• Mức độ bụi trong không khí đầu vào
• Tần suất hoạt động của hệ thống HVAC (liên tục hay theo ca)
• Môi trường sản xuất (dược phẩm cần thay sớm hơn mỹ phẩm hoặc thực phẩm)

2. Lọc F8 có giặt lại được không?

→ Không. Lọc F8 là lọc tinh dạng nén, được thiết kế sử dụng một lần. Việc giặt lại có thể:

• Làm biến dạng cấu trúc sợi lọc
• Giảm hiệu suất giữ bụi
• Không đạt tiêu chuẩn GMP hoặc ISO 14644 sau tái sử dụng

Khuyến cáo: Thay mới đúng chu kỳ để đảm bảo hiệu quả lọc và tránh rủi ro nhiễm chéo.

3. Có thể dùng chung lịch thay lọc cho mọi ngành được không?

→ Không. Mỗi ngành có mức độ sạch khác nhau, ví dụ:

• Ngành dược phẩm yêu cầu kiểm định HEPA mỗi 6 tháng
• Ngành thực phẩm, mỹ phẩm thường dùng lọc G4 + F8, chu kỳ thay linh hoạt hơn
• Ngành điện tử đòi hỏi giám sát liên tục do yêu cầu ISO 5-6

Gợi ý: Nên xây dựng lịch thay lọc theo từng khu vực và tiêu chuẩn riêng của nhà máy.

4. Không thay lọc đúng hạn có bị trượt audit GMP không?

→ Có thể. Trong đánh giá GMP (WHO, EU), phần HVAC thường được kiểm tra rất kỹ:

• Lọc khí phải có lịch thay rõ ràng, hồ sơ truy xuất đầy đủ
• Kết quả kiểm định chênh áp, airflow và DOP test phải đạt chuẩn

Nếu không thay lọc đúng hạn hoặc không có bằng chứng kiểm soát, doanh nghiệp có thể bị đánh giá không đạt GMP.

8. Cần tư vấn thay lọc HVAC đúng chuẩn?

Bạn không chắc khi nào nên thay lọc G4, F8 hay HEPA?
Bạn đang lo ngại rủi ro audit GMP hoặc ISO vì lọc quá hạn?

Hãy để đội ngũ kỹ sư VCR hỗ trợ bạn:

• Xây dựng lịch thay lọc theo từng khu vực
• Tư vấn chọn lọc đúng loại - đúng chuẩn - đúng chi phí
• Gợi ý thiết bị cảm biến chênh áp, đồng hồ giám sát phù hợp

Hotline: 090.123.9008
Email: [email protected]
Website: https://airfilter.vn/

Diep VCR